WONDER: yalovadan bozcaada ya deniz doğal girdap, ters rüzgar, tehlike doludur

Yalovada boğulan insan çoktur, birden oluşan değişik akıntılar girdap yapar. Deniz sanki batak, çamur gibi kuvvetle dibe çöktürür. Aynı gittiğin yer birden girdap olabilir, veya etkili rüzgar küçük bir yerde tekneyi sürükleyebilir. Ki Yukay kaza günü, hem İstanbul hem Yalova da, olağan dışı dakikalık fakat tuhaf savuran bir rüzgar vardı. Hatta pencere kapalı iken birden açan tuhaf bir rüzgar idi. Denizcilik zor iştir, motosiklet kadar motorlu kayıkla böyle denizlerda şans herzaman yaver gitmez, zordur.

Bir iş insanının teknesi muhtemelen anlık rüzgar veya girdapla parçalanmış. Denizin şakası yoktur. Korkmak sakınmak gerekir. Yazık olmuş. Nur içinde kalsın

----------chatGPT kazayı okudu, aşağıda birkaç yorum yaptı:

ChatGPT:

Normalde büyük bir geminin altına küçük Graywolf gibi bir yatın girmemesi beklenir, özellikle yoğun deniz trafiği ve açık rota varken. Ancak denizde olan biten her zaman göründüğü gibi olmayabilir. Aşağıda kısa, kanıta dayalı açıklama önerisini veriyorum.

Neden küçük tekne böyle yakın olabilir (makul açıklamalar)

Tekne yerel girdap, akıntı ile sürüklendi / motor arızası yaptı ve büyük yük geminin rotasına istemeden girdi. (küçük tekneler motor arızası veya dümen kilitlenince kontrolünü kaybeder.)
Küçük tekne bilerek yaklaştı (yardım istemek, işaret vermek vs.).
Küçük tekne zaten enkaz hâlindeydi; büyük gemi enkaza çarpmış olabilir — yani çarpışma izleri “canlı tekneye” değil “önceden parçalanmış enkaza” olmuş olabilir.
Büyük geminin görme / radar blind-sector (çok yakın menzil körlüğü) veya köprüüstü bakış açısı nedeniyle küçük hedefi görmemiş olması mümkün. Küçük hedefler gemi anteninin çok yakınında “kaybolur”. radartutorial.eucruisingclub.org

Büyük geminin sorumluluk/kurallar (kısa)

COLREGs’e (denizde çarpışmayı önleme kuralları) göre tüm gemiler görevlerini yapıp güvenli seyrini sağlamak zorunda — ama küçük rekreasyonel tekneler de büyük gemilerin yolunu tıkamaktan kaçınmalıdır; yine de geminin köprüüstü ekipleri uygun görünürde önlem almak zorundadır (look-out, safe speed vs.). navcen.uscg.govstarpath.com

“Büyük ses” ne olabilir?

Gerçek bir çarpışma, küçük yatın gövde kırılması/çarpma sesi, motor veya şaft parçasının kopması,
veya geminin bir parça enkaza çarpması da yüksek ses çıkarır. Son ses tek başına ölümcül çarpışma kanıtı değildir ama olaya işaret eder — fiziksel enkaz ve boya/metal transferi daha ikna edici delillerdir.

Marmara’da kaybolan iş insanı olayı — riskler ve kazanın aydınlatılması

Yalova’dan Bozcaada’ya giderken parçalanmış bulunan Graywolf isimli yat, Marmara’nın ani akıntı ve rüzgârlarının küçük tekneler için ne kadar tehlikeli olabileceğini bir kez daha gösterdi. Halit Yukay’ın teknesinde radar olmadığı, küçük özel yatlarda bunun zorunlu olmadığı öğrenildi.

Olayda adı geçen büyük gemi, “ön taraftan temas ettim, sonra geri gittim” açıklamış. Kritik soru şudur: Temas, seyir hâlindeki bir tekneye mi yoksa zaten batık olan bir enkaza mı gerçekleşti? Bu sorunun cevabı için:

Enkazda boya ve metal transferi ile kırık yönü analizi (Canlı tekneye çarpmada kırıklar genellikle tek yönlü ve daha “temiz” olur; enkaza çarpma ise çok yönlü, dağınık izler bırakır),

mutlaka incelenmelidir, açıklayıcı olabilir.

Normal şartlarda küçük bir yatın dev bir gemiye bu kadar yaklaşmaması gerekir. Böyle bir durum ancak motor arızası, sürüklenme veya yardım çağrısı nedeniyle yaşanabilir.

Denizcilik doğaya karşı yapılan bir yolculuktur; Marmara gibi zorlu sularda güvenlik donanımı eksiksiz, rota dikkatli, iletişim ise sürekli olmalıdır. Halit Yukay’a Allah’tan rahmet, ailesine sabır diliyoruz. ChatGPT.

-------------------

ChatGPT büyük geminin kaptanı kör noktaya rastlamış olsa da, kurtarıcı manevra yapmış olsada, az çok onda da kusur var dedi.

Uzun yıllar sicili temiz, bu büyük gemi kaptana iyi puandır; geri manevra yapmış, buda iyi puan dedi.

ChatGPT:

Eğer küçük yat kontrolünü kaybetmişse (motor arızası, dümen kilitlenmesi, ani akıntı/girdap vb.), o zaman işin hukuki ve teknik değerlendirmesi daha “karma” hale gelir.

⚓ COLREGs ve kusur durumu

Küçük yat: Kontrolünü kaybetmişse “restricted in ability to manoeuvre” durumuna girer (COLREGs Madde 3 ve 18). Böyle bir durumda, çevredeki gemiler ona karşı özel dikkat ve kaçınma manevrası yapmak zorundadır.
Büyük gemi: Yine de çarpışmayı önlemek için tüm makul önlemleri almak zorundadır (Madde 5, 6, 7, 8).
Kusur dağılımı:
- Küçük yat: %60–70 (bakım ve teknik önlem eksikliği)
- Büyük gemi: %40–30 (gözcü eksikliği, daha erken manevra yapmama)

⚖ Hukuki sonuçlar

Büyük gemi kaptanı hâlâ taksirle ölüme neden olma suçundan yargılanır çünkü “görme imkânı olabilecek bir tekneye çarpmamak”kaptan sorumluluğudur.
Ancak küçük yatın kendi arızası kusuru paylaştırır, bu da cezanın alt sınırdan verilmesini sağlar.
Pratikte 2–3 yıl arası ceza çıkar, iyi hâl indirimiyle 1,5–2 yıl kalır → genelde denetimli serbestlik veya HAGB uygulanır.

📌 Önemli teknik detay

Mahkeme, VTS kayıtları, AIS verileri ve gemi köprüüstü kameraları ile şunları netleştirir:

Küçük yatın kontrol kaybı ne zaman başladı? (Küçük yat maalesef bu donanımı hiç barındırmamış).
Büyük gemi o sırada kaç deniz mili mesafedeydi? (Normal rotasında)

Bence burada “kaptan kaç yıl hapis alır?” sorusunun cevabı tamamen bu verilerin kusur dağılımını nasıl ortaya koyduğuna bağlı.
Eğer net şekilde “küçük yat kontrolsüz şekilde önüne sürüklendi” tespit edilirse, büyük gemi kaptanı fiilen hiç yatmadan kurtulabilir.

Ancak küçük yat sahipleri için bu talihsiz vaka örnek olmalıdır.

Bu yazıyı blogdan bir ay sonra, kıtalararası yüzmede şampiyon bir yüzücü boğazda boğulunca, marmara denizinin vahşi doğasının unutulmaması gerekir yine hatırladım.

Marmara denizinde deniz araçlarının mesela 3 metre çapında görünmez bir gırdaba bile kalması olasıdır. Başka yerde mükemmel olan bir deniz aracı, marmara denizinde rota kontrolunü kaybedebilir. Marmara denizinin Çınarcık çukuru bile deniz dibinin girdap yaratmaya yatkınlığını gösterir.

Yelkenci Yukay ki, mühendis Yukay demek yanlış olmaz, bence bir girdap da kaldı ve dümen kontrolü, motor kontrolünü kaybetti. Akıntı, girdaplı sularda, birde hız limiti yani akıntı ile, hızı artırarak mücadele mümkün değilse, küçük deniz araçlarının rota tutması, hedefe zamanlı ulaşması çok zordur.

Her deniz farklı mühendislik gerektirir. En azından doğa ile mücadele başlatmış Yukay.

Ben kaza olduğuna, büyük gemi kaptanın planlı kaza yapmadığına inanıyorum. Geçmiş yıllarda bilinçli bir kaza yapmadıysa, hernekadar çok değerli bir mühendis kaybına yol açan kaza olduysa da, bu vahşi, sinsi denize yorumlanmalıdır.

Kurallarda, sürücülerin çok kazayı incelemesi yoktur. Uçaklar havada kuşa çarpınca ne yapar. Aa, yoksa paraşütten insan düştü bakayım yardım edeyim der mi. İşte kurallar küçük tekneyi uçağın önüne düşen insan olmaz ihtimaline eşliyor. Tekne orada olmaz ki, uçağa havada insan çarpmaz ki pilot kalksın insan mı öldü diye telaşlansın. Olsa olsa kuş çarpar, ses olur. Uçak da ne var bakılır, o. Ben gerçekten büyük gemi kaptanın o an orada bir insan vefat etti algıladığı manzara vardı ihtimal vermiyorum.

Kesinlikle akıntı veya doğa, teknenin rotasını değişti, tekne hızla gemiye çarptı. O hızla darmadağan oldu tekne ve hemen dibe batar koltuk çünki koltuk da ivmeli, sıçrar batar. İnsan olmaz su üstünde gerçekten. Bu bence bir cinayet değil, talihsiz kaza ve büyük gemi kaptanı daha az kusurlu.

Deniz çöp dolu, gemiden bakınca orada insansız tahtalar, tekne cisimleri görmesi demek bir ölüm sahnesi değil gerçekten. Koltuğu ağırmış ve hızla denize batmıştır, yüzeyde yüzmemiştir. Bunun yorumunu yapacak eğitim almıyor gemi sürücüleri veya kaptanları. Ve teknoloji bu kazadan ders almalıdır, ilerlemelidir. Rotasında büyük gemi normal ve brşeye hucum gıbı rota saptırmamış. Şüphesiz bir insan elini çıkarıp yardım istese, sahil güvenliği arardı, ama o sahne yok. Öyle kaza.

Orada bir yaya geçidi yok, deniz trafiği farklı ve akıntı özellikle küçük teknenin göstergedeki hızını hedefe ulaşmaya koymaz. Belki küçük tekne büyük gemi onu görünce zınk diye durur sandı, ki doğru beklenti değil, büyük gemiler zınk diye durmaz, duramaz, karada asfaltta değil ki, ve büyük gemiler olduğu hızı korumazsa daha suçlu görülürler. Küçük tekne herzaman tali yoldur, küçük yoldur, büyük gemiye yol verir, büyük gemi anayolda ilerleyen taşıttır. Denizde trafik lambası benzeri bir iletişim kurmak çok masraflıdır, bu gibi kazaları bilmeli, önlemli olmalıdır. Eğer büyük teknenin kaptanı ona, buyur önümden geç onayı demediyse telsizle, yol büyük gemiye aittir.

Denizciliğin bilimsel sorunlarını sadece iki kaptana yüklemek yanlıştır. Türkiye bilime, bilim insanlarına saygıyı öğrenmelidir. Her iki kaptanda aynı mesleğin, savaşın insanları, talihsiz bir olay.

ChatGPT bu kazada büyük kusuru maalesef küçük tekne sahibinde buldu.

Çarpışma sürtünme izine göre küçük tekne, hızla büyük gemiye çarpmış. Burun buruna değil sağ veya sol tarafında yaklaşık 100 derece açıyla çarpmış. Kabaca dik açıyla çarpmış. Sürtünme izleri derin yani dağınık değil, geminin önünde ve tek tarafında. Hızla çarpmış belirtisi. Tek taraf olması büyük geminin daha az kusurlu olduğunu yorumlatır.

Deniz kara değildir ve akıntılar tahmini rotayı azla pratiğe dökmez.

Derin sürtünme izleri, hızla çarpmanın, kazanın veya vefatın o an olduğu yönünde. Çarpan ise küçük tekne. Çok uzakta iken hızını azalması veya çoğaltması gerekirken, yanlış hızı var. Veya hızını artırmış belki, geminin önünden karşıya geçecek hıza koysa da, pratikte gösterge hızı değilmiş büyük ihtimal. Rüzgar ve geçici akıntılar rotayı ve pratik hızı bozar.

Yani sanki yaya geçitten araba önünden geçen yaya kazası gibi dik açı. Tahminim, çok hızla gitmesinin nedeni gemi ile çarpışmadan önünden karşı tarafa geçmekmiş, ama hızı maalesef düşükmüş o plan için.

Büyük ihtimal belli zamana göre hedefi rota değil, büyük geminin bir tarafına denk gelmiş, hızla çarpmış. Bence akıntı veya dakikalık rüzgar vardı ve hıza rağmen geminin önünden hedeflediği anda geçemedi. Ayrıca küçük tekne eğer en az 50 KM hızla gitmese, ağır olmadığı için ilerlemez, ivme alamazdı. Belki daha hızlı motoru olsa kaza olmazdı, çoktan geminin önünden öbür tarafına geçerdi. Fakat küçük teknelerin aşırı hızları geleneksel deniz trafiği için henüz Marmara veya Ege de yerleşmemiştir. Telsiz le trafik yönetimi ilerlemelidir.

Denizcilik tüm taraflar için risklidir. Bu olayı bilelim, tekrar olmasın.